«Բաց մի՛ թող հնարավորությունը մասնակցելու Կոլումբիայի համալսարանի կողմից անցկացվող ստեղծագրության աշխատարանին, որի ընթացքում ձեռք կբերես գիտելիքներ պոեզիայի, գեղարվեստական և վավերագրական ստեղծագրության և շատ այլ ձևաչափերում գրելու մեջ։ Շտապի՛ր երևակայությունդ հանձնել թղթին»․ այս հայտարարությունն արդեն մի քանի տարի է հայտնվում է թումոցիների շավիղում և գրավում նրանց ուշադրությունը՝ Արթիկից մինչև Կապան։
Նյու Յորքի Կոլումբիայի համալսարանը համարվում է աշխարհի լավագույն բուհերից մեկը, իսկ Թումոյի աշխատարանների թիմը երբեք բաց չի թողնում լավագույններին մեզ մոտ բերելու և ուսանողների գիտելիքները կատարելագործելու հնարավորությունը։ 9 աշխատարան, 15 մասնագետ, աշխատարանը հաջողությամբ ավարտած ավելի քան 90 թումոցի. այս ամենը հինգ տարվա համագործակցության արդյունքում, որի շարունակականությունը ենթադրում է, որ թվերը դեռ շատ են աճելու:
Ալեքս Ուլոայի ու Էլայաս Սորիչի աշխատարանների շրջանակում ընթերցանության օր Թումանյանի այգում, 2019
Ստեղծագրությունը Թումոյի 14 հիմնական ոլորտներից մեկն է, բայց այս աշխատարանը տարբերվում է հիմնական դասընթացներից և ինքնուսուցումից․ եկե՛ք պարզենք՝ ինչպես։ Գրականությանը նվիրված այս աշխատարանը կարող է ձգվել վեցից ինը ամիս, որոնց ընթացքում թումոցիները Կոլումբիայի համալսարանի մասնագետների հետ անցնում են երկար ստեղծագործական ճանապարհ, սովորում գրել տարբեր ժանրերում, խորը ուսումնասիրություններ իրականացնում, զարգացնում անգլերենը և ոչ միայն։
Կոլումբիայի համալսարանի գեղարվեստի ֆակուլտետի մագիստրոս Մեթյու Գոնսալեսը, որը մասնագիտացած է պոեզիայի և գեղարվեստական թարգմանության մեջ, Հայաստանից և Արցախից առցանց դասընթացին միացող տասնյակ թումոցիների համար բացահայտել է պոեզիայի հիմնական տարրերը, դրա դերը ցանկացած գրական ստեղծագործության մեջ, մեկ ստեղծագործության մեջ մի քանի լեզու համատեղելու գաղտնիքները և այլն:
«Իմ ամենասիրելի ոճը, որը նաև սովորեցնում եմ Թումոյում, աբսուրդն է: Կարծում եմ ուսանողները նույնպես շատ են սիրել, քանի որ այն ինքնին պարունակում է մի շարք այլ ժանրեր` սյուրռեալիզմ, սիմվոլիզմ, դադաիզմ: Ուսանողները հրաշալի են զգում այս ժանրը, քանի որ նրանց տրվում է ազատություն` խաղալու լեզվի հետ», – պատմում է Մեթյուն:
Մեթյուն իր պոեզիան բնութագրում է որպես տեղեկատվական դարաշրջանի տենդենցների, ֆրանսիական սիմվոլիզմի և տիեզերական միֆերի միաձուլում։ Ըստ Մեթյուի՝ պոեզիան ամենուր է և ամեն ինչում։ «Երբ ինչ-որ բան շատ գեղեցիկ է և յուրահատուկ, այն բնութագրելիս ասում ենք, որ շատ պոետիկ է։ Ես չեմ սովորեցնում՝ ինչպես գրել բանաստեղծություն, ես սովորեցնում եմ՝ ինչպես ցանկացած ստեղծագործություն դարձնել պոետիկ։ Ես ուսանողներին թույլ եմ տալիս գրել այն, ինչ ուզում են՝ օգնելով նրանց ամենակարևոր ասպեկտներից մեկում՝ փոխաբերության կիրառման մեջ։ Քանի որ փոխաբերություններն առանցքային դեր ունեն պոեզիայի մեջ, սովորեցնում եմ դրանց գործածման տեխնիկաները», – ասում է Մեթյուն։
Թումոն և թումոցիներին Մեթյուն շատ է սիրում։ Բացի առցանց աշխատարանից նա արդեն երկու անգամ եղել է Հայասանում և վարել աշխատարաններ Ուրիշ հուլիսին՝ անմիջականորեն շփվելով ուսանողների հետ Երևանում և Գյումրիում։ Այս տարի նույնպես գալու է, ինչին անհամբերությամբ է սպասում։ Ասում է, որ Թումոյում առաջին իսկ դասից շատ տպավորված էր, թե ինչ պատրաստված են ուսանողները, ինչպես են աջակցում իրեն ամբողջ դասի ընթացքում և ինչքան մեծ ներուժ և սովորելու ցանկություն ունեն։
Մեթյու Գոնսալեսի աշխատարանը Թումո Գյումրիում, 2022
«Ընդհանուր առմամբ ամբողջ աշխատարանը ոչ միայն սովորեցնելու, այլև սովորելու պրոցես է։ Ես էլ եմ օգուտ քաղել ուսանողներից, սովորել նրանցից։ Ուսանողները շատ անկեղծ են և ակնկալում են անկեղծություն։ Դասավանդելն ինձ համար աշխարհին նոր աչքերով նայելու հնարավորություն է, իսկ թումոցիների աչքերով նայելը ստեղծագործական բացառիկ փորձառություն էր ինձ համար», – աշխատարանի մասնակիցների մասին պատմում է Մեթյուն։
Ստեղծագրության այս աշխատարանը վերջին տարիներին կամուրջ է ստեղծել Երևանի, Գյումրու, Ստեփանակերտի, Կապանի, Արթիկի և հայկական մի շարք այլ համայնքների և Նյու Յորքի միջև։ Կապանի Թումո տուփի ուսանող Մարիա Մելիք-Քարամյանն, օրինակ, ասում է, որ աշխատարանն իրեն ինքնաճանաչման հնարավորություն է տվել։ «Սկսել եմ ավելի տարբերվող ու հետաքրքիր գրել: Շուտով աշխատարանի արդյունքում գրածս երեք ստեղծագործություն կհրապարակվի իմ և ընկերներիս ստեղծած օնլայն թերթում», – պատմում է նա։
Թումո Գյումրու ուսանող Մարիաննա Հարությունյանն էլ, մինչ գրելուն անդրադառնալն ընդգծում է, որ ժամանակի արդյունավետ կառավարման հմտություններ է ձեռք բերել, իսկ մարզի մեկ այլ համայնքի՝ Արթիկի թումոցի Ռուզաննա Սարգսյանը պատմում է. «Ինձ համար ամենակարևորն այն էր, որ այս աշխատարանի օգնությամբ ես կարողացա մշակել գլխումս եղած կերպարներն ու թղթին հանձնել դրանք։ Սկսեցի իմ գործը տեսնել կողքից, կարողացա ավելի լավ կողմնորոշվել ստեղծագործելիս, հասկանալ՝ ինչն է ինձ մոտ ավելի լավ ստացվում և ինչի վրա դեռ պետք է աշխատեմ»:
Թումո Երևանի շրջանավարտ Անի Սաֆարյանի կյանքում Կոլումբիայի համալսարանի երեք աշխատարանները բեկումնային դեր են ունեցել: 17-ամյա Անին ասում է, որ աշխատարանն իրեն օգնել կոտրել այն կարծրատիպը, թե «գրելու կարողությունն ի վերուստ տրված շնորհ է»։ «Հասկացա, որ գրելը լուրջ, համակարգված աշխատանք է՝ մշտական աշխատանք ինքդ քո վրա», – կիսվում է Անին՝ ավելացնելով, որ աշխատարանների արդյունքում ձեռք է բերել նոր ընկերներ և մենթորներ՝ աշխարհի մյուս ծայրից, որոնք, չնայած լեզվամշակութային տարբերությանը, մեկ հայացքից հասկանում են իրեն։
Ռեյչել Կերանենի աշխատարանը Թումո Երևանում, 2020
«Նրանք երիտասարդ են, տպավորվող և ազատ: Մի փոքր ուղղորդում, որպեսզի գտնեն արվեստագետի իրենց տեսլականը և հասկանան, թե ուր են գնում. իմ աշխատանքը հենց դրան ուղղված ծառայություն է, որը սիրով եմ մատուցում»,- եզրափակում է Մեթյուն։
Իսկ մեզ մնում է ավելացնել, որ աշխարհի լավագույն բուհերից մեկի, արվեստի լավագույն ֆակուլտետներից մեկի մասնագետների հետ աշխատարաններն ու դրանց արդյունքները տարեցտարի ապացուցում են այս համագործակցության ամրությունն ու ապահովում երիտասարդ ստեղծագործողների մի ամբողջ բանակ հայ ժամանակակից գրականության ասպարեզում: Եթե խոսենք ապացույցներով, առաջարկում ենք ծանոթանալ ուսանողների աշխատանքներին Թումո պորտֆոլիոյում: